Antymatrix cz. 10 – Pędy Sosny i Mniszek Lekarski

Antymatrix cz. 10 – Pędy Sosny i Mniszek Lekarski

Rośliny zamiast połowy apteczki?

Wyobraź sobie ciepłe, majowe popołudnie. Słońce grzeje przyjemnie, w powietrzu unosi się zapach świeżej żywicy i kwitnących traw. Podczas spaceru po lesie i łące zbierasz w dłoni dwie niepozorne rośliny: młodziutkie, zielone pędy sosny i żółte kwiaty mniszka lekarskiego. Bez większego wysiłku można je znaleźć w większości polskich regionów (oczywiście z poszanowaniem przyrody – nie niszcząc cennych stanowisk chronionych gatunków).

Wielu z nas zna domowy syrop z pędów sosny, robiony przez babcie w słojach wypełnionych białym cukrem, a także tzw. „miodek” z kwiatów mniszka lekarskiego. Ale czy wiemy, co tak naprawdę zawierają te rośliny i w jaki sposób mogą nam pomóc w zapaleniu dróg oddechowych, wzmocnieniu wątroby, a nawet we wsparciu układu hormonalnego i ogólnej energii życiowej?

Współczesne badania naukowe potwierdzają, że w pędach sosny i kwiatach (oraz korzeniach) mniszka lekarskiego znajdziemy całe spektrum cennych fitozwiązków – antyoksydantów, steroli, polifenoli, witamin. Jednocześnie tzw. „tradycyjne” podejścia do zdrowia, takie jak Medycyna Chińska, Ajurweda czy praca z energią czakr, ujmują właściwości tych roślin w swoje własne, wielowiekowe systemy diagnostyczne. Jeśli połączymy tę starożytną wiedzę z nowoczesną biochemią, otrzymujemy dostęp do kompleksowego, zrównoważonego wsparcia organizmu.

Pędy sosny (Pinus sylvestris) – „leśny starter energii”

Skład biochemiczny i działanie wg współczesnych badań

Młode pędy sosny, zwłaszcza sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris), zawierają szereg substancji bioaktywnych o udokumentowanym działaniu prozdrowotnym. Badania naukowe potwierdzają:

• Fitosterole (β-sitosterol i inne): Mogą wpływać korzystnie na profil lipidowy, obniżając poziom „złego” cholesterolu LDL.
• Brassinosteroidy: Naturalne hormony roślinne, których struktura przypomina ludzkie androgeny; badania przedkliniczne sugerują, że mogą one sprzyjać anabolizmowi mięśni, nie wywołując jednocześnie niepożądanych efektów typowych dla sterydów syntetycznych.
• Pyłek sosnowy: Zawiera mikro- i nano-ilości testosteronu i DHEA; nie jest to równoznaczne z kuracją hormonalną, ale bywa stosowany w fitoterapii jako lekki „wzmacniacz” produkcji hormonów w organizmie.
• Olejek α-pinen i limonen: Lotne substancje czynne o potwierdzonym działaniu rozszerzającym oskrzela, przeciwdrobnoustrojowym i przeciwzapalnym. Stąd tradycyjne zastosowanie syropu z pędów sosny w kaszlu i zapaleniu zatok.
• Witamina C i flawonoidy: Silne przeciwutleniacze chroniące komórki przed stresem oksydacyjnym i wspierające układ odpornościowy.

Zespół polskich badaczy (Dziedziński i wsp., 2020), opublikował w Emirates Journal of Food and Agriculture wyniki analizy ekstraktów z pędów sosny zwyczajnej; odkryto w nich wyraźne właściwości przeciwutleniające i przeciwdrobnoustrojowe, co tłumaczono m.in. obecnością polifenoli, witaminy C oraz olejków eterycznych.

[1] Dziedziński M., Kobus-Cisowska J., Szymanowska-Powałowska D., Stuper-Szablewska K., Baranowska M. (2020). Polyphenols composition, antioxidant and antimicrobial properties of Pinus sylvestris L. shoots extracts depending on different drying methods. Emirates Journal of Food and Agriculture, 32(3), 229–237. LINK

W kolejnej publikacji (Dziedziński i wsp., 2021) w czasopiśmie Plants autorzy potwierdzają, że różne gatunki sosen (w tym przede wszystkim Pinus sylvestris) są bogatym źródłem związków fitochemicznych mogących wspierać zdrowie człowieka – począwszy od działania przeciwzapalnego, poprzez ochronę układu oddechowego, aż po potencjalne wsparcie układu hormonalnego (ze względu na fitosterole i brassinosteroidy).

[2] Dziedziński M., Kobus-Cisowska J., Szymanowska D., Stuper-Szablewska K., Baranowska M. (2021). Pinus species as prospective reserves of bioactive compounds with potential use in functional food – current state of knowledge. Plants 10(7): 1306. LINK

Z tego powodu pędy sosny przyciągają zainteresowanie nie tylko branży zielarskiej, ale też producentów tzw. żywności funkcjonalnej. Badania wskazują na niską toksyczność i obiecujące właściwości immunomodulujące. Olejki eteryczne, w których dominuje α-pinen, mają także dobroczynny wpływ na drogi oddechowe, co pokrywa się z wieloletnim, tradycyjnym użyciem syropów sosnowych przy przeziębieniach.

Zastosowanie we współczesnej fitoterapii

Z perspektywy zachodniej fitoterapii, pędy sosny najczęściej wykorzystywane są w formie:

1. Syropu: Połączenie młodych pędów i cukru (lub miodu) w proporcji 1:1, pozostawione na nasłonecznionym parapecie przez ok. 2–3 tygodnie, daje gęsty, aromatyczny syrop. Zazwyczaj stosuje się 1–2 łyżeczki dziennie przy kaszlu, zapaleniu zatok czy ogólnym osłabieniu.
2. Nalewek na alkoholu 40%: Tzw. „nalewka sosnowa” (1 część pędów na 5 części alkoholu) działa rozgrzewająco, wykrztuśnie i moczopędnie; 15–20 kropli przed snem może łagodzić napięcie mięśniowe i wspierać regenerację.
3. Pyłku sosnowego: W postaci sproszkowanej, dodawany do napojów czy koktajli, bywa stosowany przez sportowców chcących wspomóc anabolizm, a także przez mężczyzn w wieku 40+, jako subtelne wsparcie hormonalne (ale zawsze z rozwagą i ewentualną konsultacją lekarską).

Medycyna Chińska: jak pędy sosny „grzeją” i wzmacniają

W Medycynie Chińskiej (TCM – Traditional Chinese Medicine) rośliny klasyfikowane są według pięciu smaków (kwaśny, słodki, gorzki, ostry, słony) oraz określane pod kątem termiki (gorąca, ciepła, neutralna, chłodna, zimna). Pędy sosny:

• Termika: Ciepła – dzięki niej „rozgrzewają” organizm od środka, podobnie jak herbata z imbirem. Szczególnie przydatne dla osób, które odczuwają wewnętrzny chłód, mają zimne ręce i stopy.
• Smak słodki: Oznacza, że roślina „dokarmia” energię Qi i wspomaga regenerację. W TCM smak słodki sprzyja budowaniu i harmonizowaniu, zwłaszcza jeśli łączymy go z innymi smakami.
• Smak ostry: Wprawia w ruch płyny i „rozprasza zastoje”. Tłumaczy to, dlaczego syrop sosnowy rozrzedza śluz i ułatwia odkrztuszanie.
• Meridian Płuc: Płuca odpowiedzialne są w TCM za wymianę gazową i odporność powierzchniową. Pędy sosny „odtykają komin”, wspierając usuwanie flegmy i nawilżenie dróg oddechowych.
• Meridian Nerek: Nerki to główne „baterie życiowe”. Ciepło i lekka energia pędów sosny może pomóc doładować akumulator, szczególnie osobom z chronicznym zmęczeniem czy obniżonym libido.

W praktyce TCM pacjent z długotrwałym, wilgotnym kaszlem, uczuciem zimna, osłabieniem i słabym krążeniem Qi Nerek, otrzyma w zaleceniu m.in. syropy lub nalewki sosnowe, które wzmocnią i ogrzeją. Należy jednak pamiętać, że TCM zawsze zwraca uwagę na indywidualną konstytucję pacjenta.

Ajurweda: typy dosz, ogień trawienny i korzyści z sosny

Ajurweda, indyjski system medyczny, opiera się m.in. na teorii trzech dosz: Vata (ruch, powietrze), Pitta (ogień, trawienie) i Kapha (wilgoć, struktura). Każda roślina także ma swoją „przynależność” (rasa – smak, virya – termika, vipaka – efekt po trawieniu).

• Pędy sosny mają smak słodko-ostry i termikę gorącą.
  • Słodki smak buduje tkanki i wzmacnia,
  • Ostry pobudza krążenie krwi i energii,
  • Gorąca termika rozgrzewa stawy i jelita.

Według Ajurwedy, pędy sosny są więc idealne przy nadmiarze Kapha (gdy w ciele jest za dużo wilgoci, śluzu, a osoba czuje się ospała, ma problemy z przewlekłym katarem) i dla wychłodzonej Vaty (problemy z zimnymi dłońmi i stopami, sucha skóra). Jeżeli ktoś ma wysoką Pittę (np. często odczuwa zgagę, ma tendencję do czerwonych wyprysków), pędy sosny mogą dodatkowo podnosić ciepło i w takiej sytuacji warto łączyć je z chłodzącym miodem, aloesem lub jogurtem, by „zrównoważyć ogień”.

Energia czakr w kontekście sosny

W systemie energetycznym czakr (wywodzącym się głównie z tradycji hinduistycznych i ezoterycznych), pędy sosny i ich żywiczny aromat mocno rezonują z:

• Czakrą korzenia (Muladhara): Żywiczny zapach „uziemia”, przywołuje stabilność i bezpieczeństwo, co może wpływać na redukcję lęków egzystencjalnych.
• Czakrą splotu słonecznego (Manipura): Ostre, rozgrzewające właściwości pędów wzmacniają „wewnętrzny ogień” motywacji, siły woli i poczucia własnej mocy.

Kiedy pomaga, a kiedy uważać?

Pędy sosny okazują się przydatne w:

• Przeziębieniach: wspomagają odkrztuszanie śluzu i działają antybakteryjnie.
• Kaszlu z zalegającą flegmą: syrop z pędów sosny rozgrzewa, ułatwia usuwanie wydzieliny.
• Wzmacnianiu energii (np. u osób w okresie rekonwalescencji, z niskim libido, sportowców).
• Napiętych mięśniach: nalewka pomaga się rozluźnić.

Należy uważać przy:

Ciężkiej niewydolności nerek: każda kuracja ziołowa, zwłaszcza moczopędna, powinna być uzgodniona ze specjalistą.

Alergii na pyłki sosny: pyłek sosnowy zawiera m.in. białka mogące powodować reakcje uczuleniowe.

Zaostrzeniu astmy: intensywny aromat i olejki eteryczne mogą zaostrzyć objawy u niektórych astmatyków.

Ciąży i karmieniu piersią: brak wystarczających badań – lepiej zachować ostrożność i poradzić się lekarza.

Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) – „żółty czyściciel wątroby”

Skład biochemiczny i działanie wg współczesnych badań

Mniszek lekarski (Taraxacum officinale), nazywany popularnie dmuchawcem, jest rośliną powszechną i często niedocenianą. Tymczasem w liściach, kwiatach i korzeniach mniszka znajdziemy:

• Inulinę: Polisacharyd o właściwościach prebiotycznych, który karmi dobroczynne bakterie jelitowe.
• Taraksacynę, taraksasterol: Substancje gorzkie pobudzające wydzielanie żółci i wspierające funkcje wątroby.
• Luteinę, zeaksantynę: Karotenoidy wspomagające oczy i skórę.
• Flawonoidy (kwercetyna, luteolina): Wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające i mogą wspierać układ krążenia.

Opublikowany w 2023 r. artykuł przeglądowy w czasopiśmie Molecules (Fan i wsp.) wskazał, że liczne fitoskładniki obecne w mniszku – w tym fenolokwasy, flawonoidy czy seskwiterpeny – wspierają działanie przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe i antyoksydacyjne. W szczególności autorzy podkreślili korzystny wpływ na wątrobę oraz układ pokarmowy.
<small>
[3] Fan M., Zhang X., Song H., Zhang Y. (2023). Dandelion (Taraxacum genus): A review of chemical constituents and pharmacological effects. Molecules, 28(13): 5022. LINK

Z kolei w pracy (Fateen i wsp., 2025) dotyczącej ekstraktów z liści mniszka, opublikowanej w Pharmacognosy Research, potwierdzono działanie antybakteryjne wobec szczepów Staphylococcus aureus i Escherichia coli. W badaniach in vitro wykazano też właściwości przeciwzapalne (hamowanie denaturacji białek) oraz silną aktywność przeciwutleniającą.

[4] Fateen N., Ramasubramanian A., Ramani P. (2025). Preliminary evaluation of the antimicrobial, anti-inflammatory, antioxidant, and cytotoxic activities of Taraxacum officinale leaf extract: an in vitro study. Pharmacognosy Research, 17(1), 81–86. LINK

Współcześnie zatem traktuje się mniszek jako roślinę o obiecujących właściwościach hepatoprotekcyjnych, przeciwinfekcyjnych, regulujących trawienie, a nawet hipoglikemicznych (szczególnie dzięki inulinie).

Zastosowanie w fitoterapii zachodniej

• Kawa z prażonego korzenia: Korzenie mniszka, po uprażeniu i zmieleniu, stają się substytutem kawy bezkofeinowej, która wspiera pracę wątroby i pobudza perystaltykę. Idealna dla osób z nadkwasotą lub pragnących ograniczyć kofeinę.
• Syrop z kwiatów („miodek”): Otrzymany przez gotowanie żółtych płatków w wodzie z cukrem i sokiem z cytryny; łagodny w smaku, stosowany przy podrażnieniu gardła lub dla zwykłej przyjemności – ma dość gęstą konsystencję i piękny złocisty kolor.
• Kiszonka z kwiatów: Coraz częściej entuzjaści fermentacji próbują kisić kwiaty mniszka (np. z dodatkiem liści chrzanu, soli, ewentualnie przypraw). Powstała w ten sposób probiotyczna „sałatka” może wzbogacić mikrobiom jelit.

Mniszek w Medycynie Chińskiej – chłodzenie „ognia” i regulowanie Qi

W TCM mniszek lekarski to roślina o termice zimnej, co oznacza, że:

• Gasi „ognie” zapalne i stany przegrzania (gorączka, wypryski skórne, stany zapalne stawów).
• Smak gorzki odpowiada za „opróżnianie” nadmiarów i osuszanie. Gorycze pobudzają też trawienie tłuszczów, a w wątrobie pomagają „przerobić” toksyny.
• Smak słodki (obecny w pewnych częściach rośliny) łagodzi ostrość gorzkiego i zapobiega nadmiernemu wysuszeniu. W TCM zbilansowanie smaków ma istotne znaczenie.
• Działa na meridian Wątroby i Żołądka: Mniszek wspiera oczyszczanie krwi (Wątroba) i poprawia przetwarzanie pokarmu w Żołądku.

Osobom, u których dominuje tzw. „gorąco wątroby” (objawiające się m.in. wybuchowością, zaczerwienieniem oczu, stanami zapalnymi skóry) często poleca się napary z mniszka w celu „studzenia”. Jednocześnie, gdy występuje duże wychłodzenie (zwłaszcza śledziony, żołądka), TCM zaleca łączyć mniszka z bardziej rozgrzewającymi ziołami lub przyprawami (imbir, cynamon), aby uniknąć nadmiernego ochłodzenia przewodu pokarmowego.

Ajurweda: gorzki smak dla oczyszczenia i balanser dla Pittay

W Ajurwedzie:

• Gorzki smak (tikta) oczyszcza krew, usuwa toksyny (ama) i obniża nadmiar ognia (Pitty).
• Ostry smak (katu) przyspiesza trawienie, stymuluje metabolizm.
• Zimna termika (shita virya) schładza organizm, co pomaga w stanach zapalnych i przy przegrzaniu.

Mniszek jest zatem idealnym „balanserem” dla osób z dominującą Pittą (dużo ognia, skłonność do frustracji, zaczerwienień na skórze) lub z przewagą Kaphy (ospałość, zastoje płynów, nadwaga). Natomiast jeśli ktoś ma z natury bardzo zimną konsytucję (wysoka Vata), powinien stosować mniszka z dodatkami rozgrzewającymi, np. w postaci herbaty z korzeniem imbiru, albo mieszając korzeń mniszka z ciepłym mlekiem roślinnym i odrobiną przypraw korzennych (kardamon, cynamon).

Energia czakr a mniszek lekarski

W kontekście pracy z czakrami mniszek lekarski najczęściej kojarzony jest z:

• Czakrą splotu słonecznego (Manipura): Gorzkie zioła, w tym mniszek, pomagają „strawić” nie tylko pokarm, ale i wszelkie trudności emocjonalne (związane z poczuciem sprawczości, samooceny, złości). Mniszek chłodzi nadmiar ognia, który w tej czakrze bywa objawem wewnętrznej frustracji lub nadmiernego tempa życia.

Kiedy pomaga, a kiedy uważać?

Mniszek lekarski pomaga przy:

• Stłuszczeniu i przeciążeniu wątroby: Gorycze w mniszku stymulują wydzielanie żółci, co wspiera procesy odtruwania organizmu.
• Podwyższonym cholesterolu: Badania wskazują na możliwy wpływ na poprawę profilu lipidowego.
• Zaparciach: Szczególnie gdy występuje niedobór żółci, mniszek może łagodnie regulować perystaltykę.
• Trądziku, stanach zapalnych skóry: Termika zimna i gorycze oczyszczają krew z nadmiaru ciepła i toksyn.

Należy uważać przy:

• Kamicy żółciowej z zatorami: Mniszek pobudza wydzielanie żółci; jeśli w drogach żółciowych są duże złogi, może to nasilić ból.
• Zaostrzeniach wrzodów: Gorycze mogą dodatkowo podrażniać błonę śluzową.
• Alergii na rośliny astrowate: Mniszek należy do rodziny Asteraceae; reakcje krzyżowe bywają możliwe.
• Bardzo wychłodzonej śledzionie/żołądku (w rozumieniu TCM i Ajurwedy): Stosowanie bez odpowiednich dodatków rozgrzewających może nasilać zimno w przewodzie pokarmowym.

Praktyczny przepis – eliksir „Las & Łąka”

Po całej teorii czas na konkret. Chcesz połączyć rozgrzewającą moc sosny z oczyszczającym działaniem mniszka? Oto przepis na prosty eliksir „Las & Łąka”:

Składniki (na ok. 150 ml)

1. 50 ml syropu z pędów sosny (cukrowego lub miodowego)
2. 50 ml mocnego naparu z prażonego korzenia mniszka (ok. 10 g korzenia na 250 ml wrzątku; parzyć 10–15 minut)
3. 1 łyżka octu jabłkowego
4. Sok z ¼ cytryny

Wykonanie:

• Zagotuj wodę, dodaj prażony korzeń mniszka i gotuj na wolnym ogniu 10–15 minut. Odstaw do ostygnięcia.
• Przecedź napar i odmierz 50 ml.
• W naczyniu wymieszaj syrop sosnowy, napar z mniszka, ocet jabłkowy i sok z cytryny.
• Przelej do butelki i przechowuj w lodówce przez maksymalnie tydzień.

Stosowanie:

• Pij 30 ml (około 2 łyżki stołowe) każdego ranka przez 1–2 tygodnie. Możesz dodać odrobinę ciepłej wody, jeśli wolisz łagodniejszy smak.
• Obserwuj swój organizm: niektórzy odczuwają po tym eliksirze wyraźne rozgrzanie ciała (to moc sosny), inni doceniają lekką poprawę trawienia i więcej energii w ciągu dnia (to efekt mniszka i octu jabłkowego).
• Jeśli masz problemy z nadkwasotą lub nie lubisz kwaśnych smaków, zmniejsz ilość soku z cytryny lub octu.

Efekt? Więcej siły i ciepła, „lżejszy” oddech, a przy regularnym stosowaniu – poprawa kolorytu skóry i wsparcie wątroby. To nie jest magiczny lek na wszystko, ale skuteczne, holistyczne wsparcie naszego organizmu, które wyrasta tuż pod nogami w polskich lasach i łąkach.

Podsumowanie – łączenie świata natury i tradycji z nauką

Młode pędy sosny i mniszek lekarski to przykłady roślin, w których nauka i tradycja zgadzają się co do jednego: zawierają silne związki fitochemiczne o wszechstronnym działaniu prozdrowotnym. Syropy, nalewki i napary z pędów sosny wspomagają drogi oddechowe, działają wykrztuśnie i rozgrzewająco, a także mogą subtelnie wspierać równowagę hormonalną (dzięki fitosterolom i brassinosteroidom). Z kolei mniszek lekarski, ze swoimi goryczami i prebiotykami (m.in. inuliną), wspiera pracę wątroby, reguluje metabolizm oraz pomaga w oczyszczaniu organizmu.

Medycyna Chińska tłumaczy, że pędy sosny „rozgrzewają meridian Nerek” i „odtykają Płuca”, podczas gdy mniszek „gasi ogień Wątroby” i „czyści Gorąco”. Ajurweda widzi w pędach sosny środek równoważący Kapha i Vata, a w mniszku – zioło chłodzące i gorzkie, idealne dla przegrzanych Pitt. Z kolei praktyka z czakrami uznaje sosnę za wspomagającą czakrę korzenia (uziemienie, bezpieczeństwo) i czakrę splotu słonecznego (energia działania), a mniszek za wyciszający nadmiar żółtego płomienia w tej samej czakrze (pomaga uspokoić wewnętrzną gorączkę).

Współczesne laboratoria potwierdzają natomiast, że w pędach sosny i mniszku lekarskim obecne są polifenole, flawonoidy, olejki eteryczne, witaminy i minerały, wykazujące aktywność przeciwzapalną, przeciwutleniającą, a nawet potencjalnie przeciwnowotworową. Badania cytotoksyczności wykazują przy tym dość niski poziom toksyczności tych roślin, co oznacza, że dla większości dorosłych osób, przy stosowaniu w rozsądnych ilościach, są bezpieczne.

Oczywiście, roślinne kuracje nie zastąpią standardowego leczenia w poważnych schorzeniach – stanowią jednak świetne uzupełnienie domowej apteczki, zwłaszcza w kontekście profilaktyki i wspomagania organizmu w codziennych wyzwaniach. Zanim jednak sięgniesz po wysokie dawki czy stężone ekstrakty, pamiętaj o ewentualnych przeciwwskazaniach: alergiach, astmie, zaostrzeniach chorób wrzodowych czy ciąży. Jak zawsze, warto skonsultować się z lekarzem lub fitoterapeutą, zwłaszcza jeśli przyjmujesz inne leki na stałe.

Czy warto włączyć te rośliny do codziennej diety?
Jeśli szukasz naturalnych, niedrogich sposobów na wsparcie odporności, trawienia i ogólnej witalności – zdecydowanie tak. Zbieraj pędy sosny (pamiętając, by nie niszczyć drzew i nie zbierać z terenów chronionych!), kwiaty i liście mniszka z czystych terenów, a potem eksperymentuj w kuchni z syropami, kiszonkami, nalewkami czy naparami. Rośliny te to potężny dar natury, który nasi przodkowie wykorzystywali od pokoleń, a dziś nowoczesna nauka odkrywa na nowo w spektakularny sposób.

Dzięki połączeniu tradycyjnej wiedzy i współczesnych badań możemy cieszyć się pełniejszym zrozumieniem i bardziej świadomym korzystaniem z tego, co „Las & Łąka” mają nam do zaoferowania. Niech Twoja spiżarnia i apteczka rozkwitną zapachem żywicy, słoneczną energią mniszka i tym niezwykłym „zielonym” wsparciem zdrowia, które całymi garściami oferuje nam natura.

Bibliografia

1. Dziedziński M., Kobus-Cisowska J., Szymanowska-Powałowska D., Stuper-Szablewska K., Baranowska M. (2020). Polyphenols composition, antioxidant and antimicrobial properties of Pinus sylvestris L. shoots extracts depending on different drying methods. Emirates Journal of Food and Agriculture, 32(3), 229–237. DOI: 10.9755/ejfa.2020.v32.i3.2080
2. Dziedziński M., Kobus-Cisowska J., Szymanowska D., Stuper-Szablewska K., Baranowska M. (2021). Pinus species as prospective reserves of bioactive compounds with potential use in functional food – current state of knowledge. Plants 10(7): 1306. DOI: 10.3390/plants10071306
3. Fan M., Zhang X., Song H., Zhang Y. (2023). Dandelion (Taraxacum genus): A review of chemical constituents and pharmacological effects. Molecules, 28(13): 5022. DOI: 10.3390/molecules28135022
4. Fateen N., Ramasubramanian A., Ramani P. (2025). Preliminary evaluation of the antimicrobial, anti-inflammatory, antioxidant, and cytotoxic activities of Taraxacum officinale leaf extract: an in vitro study. Pharmacognosy Research, 17(1), 81–86. DOI: 10.5530/pres.20252021